«(Süt Emme Bâbı)»

Rc:dâ': lügatte memeden .tüt emmek manasınadır. Bu kelime: ra- rida", rataat. ridaat ve rad" şekillerine okunabilir. Yalnız (riddat) "ı, lügat ulemasından Esmâî inkâr etmiştir. ŞeriaMe: memedeki çocuğun vakti mahsusta kadın memesinden emınrskiir.

Emmenin miktarı ile zamanı hakkındaki ihtilâflar yeri geldikçe gö­rülecektir. Tarifteki (emme) kaydı bir kayd-ı vukûîdir. Yani çocuk ek­seriyetle emmek suretiyle beslendiği için bu tâbir kullanılmıştır. Yoksa kasıkla içirildiği taktirde de hüküm sabit olur.

Bir çocuk bir kadından emdimi arlık dinen o kadın onun süt anne­si, kadının sütüne sobeb olan kocası süt babası, o kadından emenler ile süt kardeşi olurlar. Bu suretle doğumdan //ayrı bir akrabalık tees­süs eder; ve artık bu sayılanlar arasında nikâh haram olur.

Süt emmenin hükmü bir kaç mosele müstesna, tıpkı musebin hükmü gibidir. Binâenaleyh bir kimse noseben kimlerle evienemiyorsa süt ci­hetinden de onlarla evlcnemez. Nitekim:

«Neseben haram olan süt cihetinden de haram olur.»

hatlîs-i şerifi bunu ifâde vder. Bu hususta âyet de vardır.

Görülüyor ki süt mes'elesi dînen pek mühimdir. Zamanla unutul­maya maruz bulunan bu mesele.de müslümanlann çok uyanık davran­maları îcabeder. Doğan çocuğu ya hiç süt anneye vermemeli, yâhûd vermek mecburiyeti varsa mes'eloyi ciddî bir şekilde ele alarak bir yere yazmalı bcllemeli, hısım ve akrabaya, konuya komşuya onu du-yurmahehr. Aksi taktirde unutulur da günün birinde iki süt kardeşi ev­lendirmek gibi pek büyük bir vebal altında kalınabilir.[834]

1157/961- «Âİşe rrtdıyallaİıü anhâ'd&n rîvâyel edilmiştir. Demiştir ki: Resûlüllah sallnllnhii aleyhi j;r scUcm:

— Bir defa ve \k't defa emmek harâtn kılmaz, buyurdu­lar.»[835]

Bu hadîsi Müslim tahrîc etmiştir.

Hadis~i Şerif, bebeğin bir veya iki defa emmekle süt oğul olamıyacağına delildir. Bu mes'elede bir kaç kavil vardır:

1— Üç defa yâlıûd daha fazla emmek emeni emzirene emzireni de emene haram kılar. Zâhirîler'le Ebu Sevr, Ibni Mihızir ve Kini Ultcytf'-in mezhebi budur. Delilleri kitabımızın hadîsi ile «bir ve İki defa em­zirmek haram kılmaz» mealindeki diğer bir rivayetin mefhumu mııhalifdir. Yani bir ve iki defa emmek veya emzirmek iki tarafı bir­birine haram kılmaz ama daha yukarısı haram kılar.

2— Selef ve haleften bir cemâat ile Hz. Ali, Ibni Abbas (R'.Anhü-mâ)'ya Hanefî imamlarına ve İmam Mâlik'c göre sülün azı ile çoğu hükümde müsavidir. Binâenaleyh bir damla dahî olsa mideye vasi! oldu mu hüküm de sabit olur. Hattâ nrucu bozacak miktar sütün hükmü ispat edeceğine ittifak olunduğu söylenir. Delilleri:, Teâla Hazretlerinin tahrim hükmünü rada'a ta'lîk ederek:

«[836] Sizi emziren süt anneleriniz (de) haramdır.» buyurmasıdır. Âyet-i kerîmede tahrîm işi emzirmeye ta'lik edilmiş; fakat emzirmenin az veya çok olacağına dâir bir şey zikredilmemiştir. Şu halde emzirme veya emme ismi verilebilen şey ne zaman bulunursa hüküm de bulu­nur. Yukarıda zikri geçen: «neseben haram olan her şey süt cihetinden de haramdır» hadîsi ile ileride görülecek Ukbe hadîsi dahî âyet-i kerîmeye muvafık surette hüküm ifâde ederler. Ukbe hadî­sinde :

"Nç.sil olur! kadın sizin ikinizi de emzirdiğini iddia edi­yor?» .buyurulmuştur. Fakat, kaç defa emzirdiğini sormamıştır.

3— Ancak beş defa doya doya emmekle rada" hükmü sabit olur. Ibni Nlci'ud, İbnİ'z-Zübcyr (U.Anhümâ) ile İmam »S\///i'nin ve bir ri-vfıye*;e £Örc İnunn Ahmrri h. Hıuıl.ri'm mezhebi budur, lîunlar az ileride gelecek Hz. Âİşe hadîsi ile isiidlâl ederler. Bir delîHeri de Sehlc binti ELheyl'in Salim'i l)es defa cnv/.irmesİyte islifllâl edrrler. Mezkûr

hadis dahî gelecektir. Vakıa' bu hadîs «Bir ve iki def a emmek ha­ram kılmaz» hadisinin mefhumuna muarız ise de buna Şâîiîlcr tara-fıtıdan:, Âiş3'nin lııı ikinci hadîsi manlıı'.-îtıır. Klbetleki mantıık birinci lı;.!!:in;h:ki mefhumdan daha kuvvetlidir; ve ima tercih edilir.» diye ce­vap verilmiştir.

Şf-f İV yo. gür o bir defa emmenin hakikati : Çocukun memeyi bir dıül'-Fadl'dır. Annesi Esma binli Ümeys'in kız kardeşi Selmâ'dır.

Hz. Amâre'nin Peygamber (S.A.V.) 'in süt kardeşi kızı olması, R^ sûlüllah (S.A.V), Ebu Lehebin cariyesi Süveybe'dcn süt emdiği iğindir. Ondan vaktiyle amcası Hamza ÇR.A.) cia cmmi.şti. Hz. Hamza'nın kızı­nı Resûlüllah'a teklif eden Hz. Ali'dir. Ncsal'nm rivayetine göre Ali (R.A.) şöyle demiştir:

«— Yâ Resûlâllah neden bizi bırakıp da Kureyş'e merak ediyorsun? dedim:

— Sizde bir şey var mı? dedi:

— Hz. Hamia'nın kızı var; dedim...»

Rıda' hükümlerini şöylece sıralamak mümkündür: Süt ciheti ile ak-r;ıba olanlar birbirleri ile evlrnemezler.

«Süt haram kılar» derken hu mânâ kastedilmiştir. Fukâhâ hu hususta bir de kaide vazetmişlerdir: «Emmenin emzirene nefsi haram; emzirenin emene nesli haram.» derler.

Süt akrabalar hirbirilerinden kaçmazlar. Bir yerde haşhaşa kalabi­lir ve beraberce sefer edebilirler. Fakat birbirlerine mirasçı olamazlar; in S içlerinin nafaka ve meskenini tedârik etmekle mükellef değildirler; aralarında nesebe âit ahkâm cereyan etmez.[855]

1163/967- «Ümmii Seleme rndıyallahu anhâ'ûan rivayet edilmiştir. Demiştir kî: Resûlüllah sallallahH aleyhi ve sellem:

— Rada'dan haram olan, ancak bağırsakları yaran­dır. Bu da memeden ayrılmadan evveldir; buyurdular.»[856]

Hu hadisi Tİrmîzî rivayet etmiş ve onu hem kendisi hem de Hâkim sahihlcmişlerdir.

Bağırsaktan yarmaktan maksad: Onlara varmaktır. Şu halde ba­ğırsaklara varmayacak kadar az süt haram kılmayacak demektir. Maa-rnAfih hu ta'hir: Bağırsaklara varıp da onları besleyen ve başka gıdaya hacet bırakmayan mânâsına da gelebilir. Bu taktirde hadîs: Büyük bir insanın emmesi ile rada1 hükmünün sâhit olamıyacağına delâlet eder ki zâten ondaki «bu da memeden ayrılmadan evveldir» cümlesi bu mânayı tc'yid eder. Çünkü memeden ayrılmazdan önceki zaman he­nüz iki ya.şını doldurmadığı zamandır.

Aşağıdaki hadîs dahî bu ikinci mânâya delâlet eder.[857]

1164/968- «İbni Abbas radıyallahü anhümâ'dan rivayet o(unmuş-lur. Demiştir ki: «İki seneden gayrıda süt emmek yoktur».[858]

Tîıı hadisi Dâre Kufni ile İbnİ Adİyy hem merfu' hem' de mevkuf ola­rak ri\ âyet etmişler; fakat mevkuf oluşunu tercih eylemişlerdir.

Çünkü onu merfu' olarak yalnız cl-Hcyscm b. Cemil'in tbni Uyry ne'6cn[859] rivayet ettiğini Dâr.c Kut m kaydetmektedir. Maanıâfîh Dara Kufuî Heysem hakkında : «sika ve lafız idi diyerek hiisn-ü şehâdette bulunmuştur.» Aynı hadisi Ha'ul b. M a usu r dahî ibni Uyeynr'dcn mevkuf olarak rivayet etmiştir. Bittabi hadîsin mevkuf olması illet değildir.

İbni Ad'uın, Heyscm'in yanıldığını söylemiştir. Bcyhakî: «Sa­hih olan, bu hadis mevkuftur.» diyor. Yine Dryhakî süt müddetinin iki sene ile mahdud okluğunu Hz. Ömer ve İbni Mes'ud'dan rivayet et­miştir.

Bu hadis iki senenin rada1 müddeti olarak nazar-ı i'tibâre alın­dılına, iki seneden senraki rada'ın raddn' hükmü taşıyamayacağına drüldir. Nitekim âyet-i kerime ile aşağıdaki hadîs aynı hükme deIfılel. etmektedirler.[860]

1165/969- «İbnî Mes'ud radıyalhıhü anh'öen rivayet olunmuştur. Demiştir ki: ResûiüJlah salhtttafıü aleyhi vr sclhvı:

— Kemiği geliştiren ve eJtİ büyütenden başka rada yoktur: buyurdular.»[861]

Eti hadisi Ebu Dâvud tabric etmiştir.

Çünkü çocuğu büyütüp geliştiren süt iki yaşına kadar olandır.[862]

1166/970- «Ukbetü'bnü'l - Haris[863] rnchyallcthü anh'dcn rivayet olunduğuna göre kendisi Ümmü Yahya bîntî Ebî ihâb İle evlenmiş. Mü­teakiben bîr kadın gelmiş ve:

— Ben sizin ikinizi de emzirdim; demiş. Bunun üzerine Ukbe (mese­leyi) Peygamber sallallahil aleyhi ve scHem'e sormuş. Rcsûlüllah (S. A.V.):

— Nasıl olur bak ne söylendi? buyurmuş. Artık Ukbe de ondan ayrılarak kadın başka birisi iîe evlenmiştir»[864]

Hu hadisi Buharı tahriç etmiştir.

Musannif gelen kadının ismini bulamamıştır.

Hadîs-i Şerif, süt ananın şehfıdetinin yalnız başına kabul edileceği­ne delildir. Buharî bunun için ayrı bir bâb yapmıştır. İbni Abbas ile Seleften bir cemâatin ve Ahmcd b. llnnbcl'm mezhebi budur. Ebu Ubcyd: «Erkeğe kendiliğinden ayrılmak vâcib chır. IIakim1 in hük­müne lüzum yoktur» diyor.

İmam MâUk'c göre süt mes'elesinde ancak iki kadının şehadeti kabul edilir. Hanefîlcrle diğer bir takım ulemâ'ya göre süt meselesinin şâir hukuktan bir farkı yoktur. Binâenaleyh burada (is iki erkek yâhud bir erkekle iki kalın şehâdet etmelidir. Yalnız süt annenin şehadeti kâ­fi gelmez. Şâfîîler'e göre süt ana ile birlikte üç kadının şehadeti kabul edilir. Yalnız ücret istememesi şarttır. Şâfiîler'ce hu hadîs ihtiyata ve şüpheli şeylerden korunmaya hamledihniştir. Fakat kendilerine: pu .sözlerinin zahire uymadığı, çünkü Peygamber (S.A.V.)'e meselenin dört defa sorulduğu; dördünde de: :

— Nasıl olur bak ne söylendi; cevabım verdiği hatırlatılmıştır. Bu hadîsin bazı rivayetlerinde «Onu bırak» denilmiştir. Dare Kutni'-nin rivayetinde ise«Ondan sana hayır yok» buyurulmuştur. Eğer ihtiyat kabilinden olsaydı ona kadını boşamayı emrederdi. Halbuki ha-di.sin lıiç bir nvâyelindc talâk zikredilm; mistir. İbnİ Abbas taraftarları bu ,-İhcti nnzar-ı i'tilıâiT alarak: Hu hüküm buraya mahsustur. Binâ­enaleyh sair hukukun hilâfına olarak burada yalnız süt ananın şehadeti kâüdir» demişlerdir.[865]

1167/971- «Ziyâd-ı Sehmî radıynllahü anh'den rivayet olunmuştur. Demiştir ki: Resûlüllah sttllajlahü aleyhi ve scîlcm ahmak kadından süt ana yapılmasını nehyetti».[866]

Eu hadisi Ebu Dâvud tahric etmiştir.

Hadîs mürscldir. Çünkü Ziyad'm sahâbîliği yoktur.

Buradaki nehyin hikmeti sütün çocuğun tabiatına tesir etme­lidir. Yani ahmak kadının sütünü emen çocuğun da ahmak olması muhtemeldir. Onun için süt anayı seçerken ahmak olmamasına dik­kat etmek gerektir.[867]